Van een democratisch verkozen politicus wordt verwacht dat hij denkt, spreekt en handelt in het belang van de maatschappij die hem verkozen heeft, met respect als moreel kompas en in overeenstemming met de actuele wetenschappelijke kennis. Politiek zonder ethiek is een gevaar voor de democratie.
Politiek in verbondenheid met
wetenschap.
Politiek denken, spreken en handelen
behoren in overeenstemming te zijn met wetenschappelijk onderbouwde kennis.
Wanneer politici deze kennis ontkennen, negeren of bagatelliseren omwille van
economische, electorale of ideologische motieven, vervallen zij in demagogie.
Een ethisch verantwoord politicus erkent de waarde van wetenschappelijke
inzichten en gebruikt ze als fundament om maatschappelijke problemen effectief
aan te pakken.
Vanzelfsprekend kunnen politici van
mening verschillen over de wijze waarop problemen worden opgelost, zolang hun
voorstellen niet in strijd zijn met wetenschappelijke evidentie. Helaas zijn er
talloze voorbeelden waarbij politici zich schuldig maken aan het verdraaien of
negeren van wetenschappelijke feiten en inzichten.
De wereldwijde klimaatcrisis is wellicht het meest actuele en schrijnende voorbeeld. Ondanks de duidelijke adviezen van het IPCC en de brede wetenschappelijke consensus, blijven sommige politici deze inzichten ondermijnen met valse argumenten. Ze proberen electorale winst te halen uit de wetenschappelijke ongeletterdheid van delen van de bevolking. Hoewel de ontkenning van klimaatverandering stilaan uit het politieke discours verdwijnt -mede door de toename van natuurrampen en de bevestiging van klimaatmodellen- zaaien sommigen nog steeds bewust twijfel over de ernst van het probleem en de menselijke rol daarin. Ze verzetten zich tegen noodzakelijke klimaatmaatregelen, ondanks de urgentie die door de wetenschap wordt onderstreept. Dit is niet alleen respectloos tegenover de burger en toekomstige generaties, maar ook tegenover de wetenschap en de samenleving als geheel. Ook tijdens de coronacrisis bleek hoe gevaarlijk het negeren van wetenschappelijke adviezen kan zijn. Politici hebben toen, al dan niet doelbewust, de bevolking misleid met valse argumenten, vaak uit electorale overwegingen. Zulke praktijken ondermijnen het vertrouwen in zowel de wetenschap als de democratie.
Respect: het morele kompas in de politiek.
Alle ethische normen en waarden
binnen onze samenleving vinden hun oorsprong in één kernprincipe: RESPECT. Dit
principe vormt het fundament van de Universele Verklaring van de Rechten
van de Mens en bij uitbreiding van de rechten van de natuur en het milieu,
en is onmisbaar als basis voor maatschappelijk welzijn en wereldvrede.
Het zou waardevol zijn als elke
politicus een ‘Eed van Respect’ zou
afleggen, een plechtige belofte tot respect voor de medemens, de natuur en het
milieu en respect voor wetenschappelijk onderbouwde kennis. Want waar respect
ontbreekt in het politieke denken, spreken en handelen, ontstaan maatschappelijke
wonden en wordt finaal de wereldvrede bedreigd.
Op wereldvlak is het duidelijk dat wanneer
politici uit economische, strategische of andere motieven samenwerken met
autoritaire regimes, zij een schrijnend gebrek tonen aan respect voor de
volkeren die onder deze dictaturen lijden. Zulke collaboratie ondermijnt niet
alleen de democratische waarden van je eigen volk, maar draagt op termijn ook
bij aan internationale instabiliteit.
De actualiteit biedt helaas talloze
voorbeelden van dit respectloze handelen. Europa heeft jarenlang olie en gas aangekocht
van Rusland, zelfs nadat Vladimir Poetin evolueerde van een schijndemocraat tot
een oorlogszuchtige dictator. De annexatie van de Krim in 2014 had een
duidelijke waarschuwing moeten zijn. In plaats van onze afhankelijkheid van
fossiele brandstoffen volledig af te bouwen -ook in het kader van de
klimaatcrisis- blijven we olie en gas aankopen. Daarmee hebben we indirect
bijgedragen aan de opbouw van Poetins militair apparaat en dragen we
onrechtstreeks medeverantwoordelijkheid voor de oorlog in Oekraïne.
Nog een voorbeeld: Na de aanslag van
7 oktober 2023 door de terreurorganisatie Hamas verzaakte de Israëlische
regering aan de internationale diplomatie om de gijzelaars vrij te krijgen.
Israël startte daags nadien een nietsontziende oorlog en maakte zichzelf
schuldig aan terreur tegenover de Palestijnse bevolking. De onvoorwaardelijke
steun van de Verenigde Staten en Europa aan Israël weerspiegelt een hypocriete
en respectloze houding tegenover zowel de Palestijnse bevolking als de
Israëlische slachtoffers. De wapenleveringen aan Israël, dat al decennialang
een onderdrukkingsbeleid voert tegen de Palestijnse bevolking, ondergraven de
geloofwaardigheid van de westerse waarden van mensenrechten en
rechtvaardigheid. Het is schrijnend dat militaire steun aan Israël niet gepaard
gaat met de eis tot respect voor de fundamentele rechten van de Palestijnen.
Ook de Israëlische burger draagt verantwoordelijkheid in dit systeem, door te
stemmen op respectloze politici die deze onderdrukking legitimeren en
bestendigen.
Het gebrek aan respect ligt mee aan de oorsprong, de uitbreiding en het in standhouden van deze en vele andere conflicten. Ook in het nationaal en lokaal politiek beleid ontbreekt het soms aan respect. Toch zijn deze politici democratisch verkozen. De burger in een democratie gaat dus niet vrijuit. Als kiezer dragen wij de eindverantwoordelijkheid voor de koers van de samenleving. Door te stemmen op politici die respect tonen voor mens, natuur en milieu, bepalen we mee het welzijn en de welvaart van de samenleving en de wereld waarin we leven.
Vrije meningsuiting in de politiek.
Vrije meningsuiting is een fundamenteel recht, maar het kent grenzen. Een mening die lijnrecht ingaat tegen wetenschappelijk vastgestelde feiten, is niet langer een mening maar een leugen. De vrijheid van meningsuiting in het politieke debat houdt op waar uitspraken in strijd zijn met wetenschappelijk onderbouwde kennis. Een paar evidente voorbeelden ter illustratie. De opvatting dat de aarde plat is en het geocentrisme zijn naar de prullenmand verwezen nadat bewezen werd dat de aarde een bol is die rond de zon draait. Ook het creationisme, het idee dat het heelal en het leven zoals we het vandaag kennen door een eenmalige schepping zijn ontstaan is van tafel geveegd nadat eeuwenlang wetenschappelijk onderzoek aangetoond heeft dat het universum en het leven door evolutie zijn ontstaan en nog steeds evolueren.
Helaas worden in politieke en maatschappelijke debatten wetenschappelijk weerlegde opvattingen onder het mom van vrije meningsuiting als waarheid verspreid. Dit demagogisch gedrag van politici en opiniemakers ondermijnt het vertrouwen in zowel de politiek als de wetenschap en belemmert de aanpak van urgente maatschappelijke problemen zoals duidelijk werd tijdens de coronacrisis en al decennialang zichtbaar is in de strijd tegen klimaatverandering.
Een mening verliest in het politieke debat eveneens haar vrijheid van bestaan zodra een mening zonder meer tot waarheid wordt verheven. Zo verheffen religies meningen zoals ‘God bestaat’ en ‘Er is een leven na de dood’ tot absolute waarheden. Er bestaat echter geen enkel wetenschappelijk bewijs voor het al dan niet bestaan van God of een hiernamaals. Religieus geloven -het aannemen dat God bestaat en dat er leven is na de dood- is dan ook een persoonlijke overtuiging. Politici behoren echter het algemeen maatschappelijk belang te dienen, bijgevolg hoort religie niet thuis op het politieke toneel. Helaas wordt tegen de scheiding van politiek en religie wel meermaals gezondigd. De ene overtreding al schuldiger dan de andere. De eedaflegging tot president van de Verenigde Staten met de hand op de Bijbel is dan ook misplaatste symboliek. Waarom legt men de eed niet af op de ‘Universele Verklaring van de Rechten van de Mens’ of nog ruimer ‘.... van de Mens, de Natuur en het Milieu’? Hoewel een eedaflegging met de hand op de bijbel misschien een kleinigheid lijkt in vergelijking met het religieus en politiek geweld in het Midden-Oosten, zou een consequent doorgevoerde scheiding tussen religie en politiek wereldwijd bijdragen aan meer vrede en wederzijds respect.
De
vrije meningsuiting verliest eveneens haar recht van spreken zodra het respect
voor medemens, natuur en milieu geschonden wordt. Politici die mensenrechten
zoals de gelijkwaardigheid van vrouwen en mannen in twijfel trekken, het
bestaan van genderdiversiteit ontkennen of discrimineren op basis van ras,
seksuele geaardheid zijn onwaardig om het volk te vertegenwoordigen. Maar in
een democratie is het de burger die bepaalt wie het beleid mee vormgeeft. Die
verantwoordelijkheid houdt in dat de burger kiest voor politici die respect
tonen voor hun medemens, de natuur en het milieu.
Oktober 2025
contact: vanhecke1965@skynet.be
