De ontginning en verbranding van fossiele brandstoffen is de belangrijkste oorzaak van de toename aan broeikasgassen in de atmosfeer, die op hun beurt oorzaak zijn van de opwarming van de aarde (versterkte broeikaseffect[1]), klimaatveranderingen (verwoestende weersomstandigheden zoals hittegolven, overstromingen,....), het afsmelten van gletsjers en poolijskappen, stijgende zeespiegel, instorten van ecosystemen, .....
Het IPCC[2], milieuorganisaties, klimaatexperten, ..... waarschuwen de industrie, de overheden en de burger-consument reeds decennia voor de catastrofale gevolgen van de klimaatopwarming en de dringende noodzaak van de energietransitie en de afbouw van het gebruik van fossiele brandstoffen. Doch het gebruik van fossiele brandstoffen neemt wereldwijd nog toe![3] In 2023 werd wereldwijd alweer een nieuw record bereikt in het gebruik van fossiele brandstoffen[4] en flirte de klimaatopwarming met de symbolische 1,5°C[5]. En toch blijft de overheid de fossiele brandstoffen voor miljarden subsidiëren[6]!
De homo Economicus.
De wereldwijde transitie[7] van een afvalproducerende en grondstofuitputtende economie gebaseerd op fossiele brandstoffen naar een recyclerende circulaire economie gebaseerd op hernieuwbare energiebronnen[8] is logischerwijze de oplossing in de strijd tegen de klimaatopwarming. De energietransitie naar gratis en onuitputtelijke zonne- en windenergie lijkt vanzelfsprekend en wie kan nu iets tegen recyclage hebben?
Bij deze transitie speelt een voortdurende interactie tussen industrie, landbouw, overheid en burger-consument als grootste groep. We kijken als burger-consument met spanning naar de industrie en de landbouw die deze transitie moet uitvoeren en naar de overheid en politici die de opdracht van de industrie moet faciliteren. De burger-consument (in een democratie) heeft hierin een katalyserende rol. De burgers kiezen immers de politici die de transitie moeten faciliteren en consumeren[9] de producten geproduceerd door de industrie en de landbouw.
De
transitie kan het snelst gerealiseerd worden door het dienen van de economische
belangen van iedereen, gestuurd door de overheid. De mens is immers in belangrijke mate een homo economicus[10]
en handelt naar zijn portemonee. We
zijn daarbij voortdurend op zoek naar
producten met de beste prijs-kwaliteitverhouding. Milieuvervuiling,
klimaatverandering, sociale uitbuiting bij productie, ...... het speelt
nauwelijks een rol in onze consumptiekeuzes. Slechts een handvol mensen
consumeert bewust en streeft naar een zo klein mogelijke ecologische
voetafdruk. Dat iedereen -op enkele idealisten na- Homo Economicus is, is een
troef voor politici. Zo kan de overheid door fiscale maatregelen en een subsidiebeleid
de productie en de consumptie van sterk milieuvervuilende producten[11],
energie en diensten ontraden en de milieu- en klimaatvriendelijke stimuleren. Bovendien
kan de overheid milieu- en klimaatbeschermende maatregelen[12]
nemen om klimaatneutraliteit en maximale milieubescherming zo snel mogelijk te
bereiken. Daarvoor heb je wel ambitieuze politici en overheid nodig.
De hypocriete burger.
In
een democratie worden de politici gekozen door de burger. De verkiezingen van
juni 2024, zowel Vlaams, federaal als Europees, tonen echter pijnlijk aan dat de burger-consument niet echt wakker ligt
van de klimaatverandering. Ondanks de talrijke hittegolven en verwoestende
overstromingen kiest de burger-consument op alle niveaus voor politici bij wie
de bereidheid om de strijd tegen de klimaatopwarming zeer ernstig te nemen op
een laag pitje staat. Het is bedroevend dat ondanks de zichtbare
klimaatveranderingen en de verwoestende gevolgen[13]
de Groenen/EVA[14]
in het Europees Parlement zijn weggezakt tot 53[15]
zetels op een totaal van 720, niet bepaald veel om op het beleid te wegen. Ook
nationaal hebben groene partijen het minder goed gedaan bij recente
verkiezingen in Europese landen. Neen, de burger ligt niet wakker van het klimaatprobleem.
Zelfs in het stemhokje is de burger-consument
niet bereid de strijd aan te gaan tegen de klimaatverandering. De
burger-consument kiest niet voor politici die bereid zijn de economische
transitie versneld door te voeren en ons te behoeden voor een onleefbare wereld.
De bezorgdheid[16]
van de burger-consument over de gevolgen van de klimaatverandering vertaalt
zich niet in gedragsverandering[17].
Er is wel bereidheid maar men doet het niet[18]. Zo is er geen significante verschuiving in
ons consumptiegedrag naar consuminderen en milieuvriendelijker consumeren,
zelfs niet in ons vrijetijdsconsumptiegedrag. Het motivatiegebrek om te
consuminderen en milieuvriendelijker te consumeren kan evenwel verklaard worden
doordat individuele gedragsverandering geen invloed heeft op de klimaatcrisis,
tenzij iedereen meedoet. Net daar wringt het. Omdat we twijfelen of de ander
zal meestappen in het verhaal, haken we af en zeker als het ons geen financieel
voordeel oplevert. Je zou echter
verwachten dat de bezorgdheid van de burger over de klimaatverandering zich bij
verkiezingen wel zou vertalen in winst voor partijen en politici die een
ambitieus klimaatplan willen uitrollen. Helaas is dit niet het geval! De
burger-consument is hypocriet en handelt niet naar wat hij enquêteurs
wijsmaakt. De burger, op een kleine
minderheid na, creëert geen draagvlak voor politici die maatregelen willen
nemen om de transitie naar een recyclerende circulaire economie gebaseerd op
hernieuwbare bronnen versneld te kunnen doorvoeren. Politici durven bijgevolg
geen groene fiscaliteit doorvoeren om ons consumptiegedrag verder te sturen
naar een kleinere ecologische voetafdruk. Er is een hypocriete discrepantie
tussen wat de burger zegt en wat hij doet.
Burgers hebben nochtans alle macht om een maatschappij ten goede te veranderen en zeker in het stemhokje. Maar ook daarbuiten is het theoretisch mogelijk. Consumenten zouden in een handomdraai nutteloze fabrieken kunnen stilleggen. Stel dat iedereen een Nee-sticker op zijn brievenbus kleeft, dan vallen de reclamefolderfabrieken stil. Stel dat iedereen stopt met roken en vapen, dan moeten honderden fabrieken hun deuren sluiten. Stel dat iedereen stopt zijn nagels te lakken dan stopt de productie van nagellak meteen. Stel dat we niet langer water in plasticflessen kopen maar het even gezonde kraantjeswater drinken dan verdwijnt een gigantische (afval)berg plasticflessen, ........ Het zou een enorme milieu- en gezondheidswinst zijn. Maar de producenten van reclamefolders, sigaretten, vapes, nagellak, plasticflessen ....... mogen op hun beide oren slapen, het zal niet gebeuren! Elke consument handelt immers individueel en het machtsblok dat tegen de producenten zou kunnen gevormd worden, zal nooit gevormd worden, ook al zouden we daarmee onze zelfvernietiging vermijden.
De onschendbare Koning Consument.
Niemand durft de
burger-consument mee verantwoordelijk stellen voor de opwarming van de aarde en
milieuvervuiling. Het is hypocriet olieproducenten
verantwoordelijk te stellen voor de klimaatopwarming terwijl honderden
miljoenen mensen nutteloos rondrijden met een auto. De verantwoordelijkheid
ligt bij iedereen, zowel industrie, landbouw, overheid alsook de individuele
burger! In onze consumptiemaatschappij genieten we echter als consument
onschendbaarheid. Wie zou de consument trouwens met de vinger durven wijzen?
Politici in geen geval. Je zou gek moeten zijn je mogelijke kiezers te
beschuldigen mee verantwoordelijk te zijn voor de klimaatverandering en
milieuvervuiling. De klimaatwetenschappers al helemaal niet, simpelweg omdat
het hun taak niet is. Het is al gewaagd om de burger te waarschuwen voor de
catastrofale gevolgen van de klimaatveranderingen, zeker in een
consumptiemaatschappij als de onze waarin het taboe is het consumptiefeestje te
bederven. Ook de media en de auteurs van talrijke artikelen en boeken over het
klimaatthema zullen de burger-consument niet beschuldigen. Het is al zo
moeilijk in onze beeldmaatschappij een boterham te verdienen met schrijven en
een lezerspubliek te verleiden. Maar ook zij die er rotsvast van overtuigd zijn
dat consuminderen en streven naar een kleinere ecologische voetafdruk een deel
van de oplossing en noodzakelijk zijn, zullen de burger-consument met zachtheid
benaderen en de realiteit verbloemen. Het is immers taboe in onze consumptiemaatschappij
Koning Consument met de vinger te wijzen.
Individualisme tegen een groen beleid.
Wanneer
de leuze zegeviert dat iedereen het goed heeft als elk goed voor zichzelf
zorgt, dan zullen kinderen, ouderen, zorgbehoevende het bijzonder moeilijk
hebben. Wanneer we enkel voor de ander zorgen, doen we onszelf tekort. Het zijn
twee extremen die gelukkig niet voorkomen. Een maatschappij vaart er wel bij
als we niet alleen voor onszelf zorgen maar ook voor de ander, ook voor degene
die we niet kennen en misschien zelfs voor degene die nog moet geboren worden.
De voorbije decennia, misschien zelfs de voorbije halve eeuw is door de
technologische evolutie (radio, TV, telefoon, computer, internet, laptop,
smartphone, ....) en door de groeiende welvaart het individualisme sterk
toegenomen. We zorgen minder voor de
ander. We horen het aan de nieuwe terminologie zoals zelfontplooiing,
zelfrealisatie, ..... Het individuele geluk en welzijn primeert steeds sterker
op het sociale.
Stilaan
kan de vraag gesteld worden of we niet op een punt gekomen zijn dat we door het
opgeven van een stukje individualisme ten voordele van het sociale waarvan we
allen genieten, niet ons individueel geluk kunnen vergroten. Er zijn tientallen
voorbeelden te bedenken. Zo zouden we één zondag per maand onze individuele
mobiliteitsvrijheid kunnen opgeven voor een autoloze zondag met gratis openbaar
vervoer en in ruil met zijn allen genieten van een verkeersveilige stiltedag
met minder luchtvervuiling en stress. Wat we door collectieve actie
terugkrijgen zal meer zijn dan wat we inleveren.
In
onze sterk individualistische maatschappij ligt het idee om voor een
toekomstige generatie te zorgen moeilijk wat een sterk klimaatbeleid bijgevolg
in de weg staat. Sinds de oprichting van het IPCC, nu 35 jaar geleden hebben we
te weinig ambitie getoond om de klimaatverandering tegen te gaan. Als burger
kozen we vooral voor politici die onze huidige comfort en vrijheid gebaseerd op
fossiele brandstoffen beschermen. Deze foute keuze laat zich stilaan voelen nu
de grens van 1,5°C opwarming overschreden wordt en de klimaatschade zich laat
voelen. In de periode 2000-2020 stierven 1,2 miljoen mensen als gevolg van
hittegolven, droogte, stormen, overstromingen en bosbranden[19].
Het besef dat niet enkel toekomstige generaties het slachtoffer zullen zijn
maar dat ons individueel comfort kan aangetast worden door de
klimaatveranderingen, is een mogelijks keerpunt in ons politiek stemgedrag en
consumptiegedrag. Maar zover zijn we nog niet zoals de verkiezingen van juni
2024 hebben aangetoond.
Een paar mails aansluitend bij het voorgaande.
26/06/2024: tot 31°C. mail naar Dirk Holemans (Dirk Holemans - Wikipedia , Home - Oikos): “In jouw artikel (https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2024/06/24/waarom-klimaat-geen-thema-was-tijdens-de-verkiezingen/ ) stel je de vraag: "Hoe kan het dat tijdens de verkiezingen de meest existentiële dreiging voor de mensheid in de vergeetput werd gegooid door alle partijen behalve GROEN." Ik heb me hierover ook verbaasd en heb mede daardoor uiteindelijk 3 x GROEN gestemd. GROEN is er echter op achteruit gegaan zowel Europees, federaal als Vlaams behalve in Brussel. Zou het kunnen dat de burger niet wakker ligt van klimaatopwarming? Ja, ja, wel met woorden, zeker en vast maar niet met daden, en ook niet in het stemhokje!
Herinner
je je nog wat Bruno Tobback zei na het zien van de film ‘The inconvenient truth’ in 2006? Hij zei: “Als politici doen wat de
film vereist, dan worden we morgen niet meer verkozen!” . Dat is bijna 20 jaar
geleden, 20 jaar ! Weet je waarom de coronoregel ‘Blijf in uw kot’ zo goed
opgevolgd werd? Omdat er een dosis collectieve gezonde angst heerste, angst
zoals dat tikkeltje examenstress dat voor focus zorgt. Ieder individu was er
zich bewust van (zeker bij de aanvang van de coronacrisis toen er nog
onvoldoende viruskennis was) te kunnen sterven bij besmetting. Jammer dat dit
tikkeltje angst bij de klimaatcrisis niet aanwezig is. Politici en media zouden
dat collectief stressgevoel oppikken. Elke politicus, en zeker Bart De Wever
zou dan het thema klimaat op een positieve manier ten volle benutten om
herverkozen te worden. Herverkozen worden is toch het doel van politici en die
ambitie kan ik hen heus niet kwalijk nemen. GROEN slaagde er zelfs tijdens de
verkiezingsperiode niet in het debat in de richting klimaat te sturen en liet het
thema noodgedwongen links liggen. Moet je dan verwonderd zijn dat politici er
niet toe komen kleine klimaatmaatregelen te nemen zoals 6% BTW of minder op de
aankoop van een fiets, 0% BTW op onverpakt fruit en groenten, afschaffing van
de gratis fossiele brandstoftankkaart, efficiënter recycleren en minder verpakking,
het bannen van aluminiumfolie als verpakking, ....... kortom een groenere
fiscaliteit. Ik durf zelfs nog niet te praten over de miljarden subsidies aan
de fossiele brandstoffenindustrie, de steeds maar zwaardere auto’s op het
wegennet, ....... Geleerde professoren, economen, ingenieurs, studiebureau’s
hebben het allemaal al berekend en herberekend, ondersteund met
haalbaarheidsstudies, ...... maar zolang er geen draagvlak is bij de bevolking
zal de politicus die deze plannen wil uitvoeren niet gekozen worden. Ik moet
mij, volgens jouw artikel, na 50 jaar Club van Rome en na 35 jaar IPCC tevreden
stellen met het lokaal fietsbeleid van de stad Gent. Je haalt allerlei redenen
aan in jouw artikel om de afwezigheid van het klimaatthema in de debatten te
verklaren (zoals het meegaan van de media in de strategie van De Wever, het
cynisme op sociale media, verkiezingen die een foto zijn, ........ ), de
essentie is en blijft: de burger ligt onvoldoende wakker van het klimaatthema
ondanks alle artikelen en boeken o.a. van OIKOS, nieuwsberichten, documentaires
en podcasts over klimaatveranderingen. Het leidt niet tot het gehoopte
sociaal-ecologisch politiek stemgedrag zoals we op 9 juni konden vaststellen,
precies omdat de burger onvoldoende wakker ligt van klimaatverandering. Maar
dat is de realiteit die de media niet onder ogen wil zien en waarvan ik 100%
zeker ben het niet terug te zullen vinden in je boek. De media durft de burger, de kiezer, de consument het terechte verwijt
onvoldoende wakker te liggen van klimaatverandering niet maken. Zoals
een politicus herkozen wil worden en zijn kiezer niet wil beledigen zo wil jij
dat je artikel gelezen wordt en zal je uw lezer dus niet wijzen op zijn
klimaatverantwoordelijkheid en dat neem ik je heus niet kwalijk !”
01/07/2024: Mail naar Sara Wortelboer van klimaatpsychologie (Sara Wortelboer | Klimaatpsychologie , Klimaatpsychologie.com I Wat is klimaatpsychologie?): “Ik ben verbaasd te lezen dat er ‘klimaatgerelateerde stress of paniek’ zou zijn ! Misschien wel bij enkele mensen maar waarschijnlijk is hun klimaatgerelateerde stress niet hun enige stress! Naar mijn mening ligt de Europeaan niet wakker van de klimaatverandering op enkele idealisten na. Zo blijkt uit een bevraging dat hoopopgeleide Belgen duurzaamheid belangrijk vinden maar er helemaal niet naar handelen. Laagopgeleide Belgen die het financieel moeilijker hebben zijn minder bezorgd om klimaat maar handelen uit noodzaak duurzamer! (Klimaatbevraging legt opvallende mismatch bloot: hoogopgeleide Belgen willen duurzaam leven, maar doen het niet | Gazet van Antwerpen (gva.be) , Sustainapoll). Verwonderlijk? Nee, helemaal niet! In het gemiddelde gedrag van de Europeaan is er ten gevolge van klimaatverandering geen verschuiving merkbaar naar een ecologisch kleinere voetafdruk, zelfs niet in onze vrijetijdsbesteding! De ecologische voetafdruk van het Europese huishouden neemt niet af ook al waarschuwt het IPCC al 35 jaar lang met wetenschappelijke precisie voor de catastrofale gevolgen. De Europeaan is hypocriet te durven beweren wakker te liggen van het klimaat. Kijk naar de alleszeggende verkiezingsuitslag en naar de resultaten van de Europese groene partijen! Indien de Europeaan angst zou hebben voor de catastrofale gevolgen door klimaatverandering dan hadden de Groene Partijen op zijn minst stand moeten houden of zelfs stijgen door de proteststemmen zoals extreem rechts door proteststemmen is vooruitgegaan! De enige klimaatangst die er is, is de misplaatste angst meer belastingen te moeten betalen om de klimaatcrisis te bekostigen! Het is jammer dat er niet meer stress is voor de gevolgen van de opwarming van de aarde, dan zouden meer mensen stemmen voor politici die o.a. de energietransitie versneld willen doorvoeren, versneld de subsidies aan de fossiele brandstoffensector afbouwen, versneld een groene fiscaliteit ontwikkelen en doorvoeren, ...... Een gezonde dosis angst is een goede raadgever, dat heeft o.a. de coronacrisis ons geleerd. De recente verkiezingen in Nederland, België, Europa, .... nu Frankrijk, ...... zijn een gemiste kans voor een snellere en efficiëntere strijd tegen de klimaatopwarming en dat is de schuld van de burger. Politici hebben zelfs het thema klimaat vermeden in hun verkiezingscampagne en debatten omdat ze voelen dat de burger er niet wakker van ligt. Maar wie durft de burger te wijzen op zijn verantwoordelijkheid! Politici? Nee hoor, je moet gek zijn je potentiële kiezer te beschuldigen! Auteurs en journalisten? Nee hoor, je moet gek zijn je lezers en potentiële kopers van je boeken en kranten te beschuldigen! De klimaatwetenschappers? Nee, ook zij zullen het niet doen! Het is hun taak niet! Misschien de klimaatpsycholoog?”
[2] Intergovernmental
Panel on Climate Change - Wikipedia , IPCC —
Intergovernmental Panel on Climate Change
[3] "Geen
tekenen van afname" van wereldwijde CO2-uitstoot: fossiele brandstoffen
blijven grootste boosdoener | VRT NWS: nieuws
[5] Hoe het
klimaat op aarde verder ontspoorde in 2023: vijf opvallende vaststellingen over
een uitzonderlijk weerjaar | VRT NWS: nieuws
[6] Overheden
gaven vorig jaar recordbedrag uit aan fossiele brandstoffen - Metrotime , Overheden wereldwijd
hebben recordbedrag uitgegeven aan steun voor fossiele industrie | Het
Nieuwsblad , 'Jaarlijks
37,5 miljard euro subsidie naar fossiele sector' (mtsprout.nl) , Inventaris
van subsidies voor fossiele brandstoffen | FOD Financiën (belgium.be) , Fossiele subsidies -
Wikipedia
[7] Energietransitie -
Wikipedia , Energietransitie
| Atlas Leefomgeving , Energietransitie
| CBS , Energietransitie:
Wat is het en wat zijn de grote uitdagingen? - Vandebron
[8] Duurzame energie -
Wikipedia , Hernieuwbare
energie | Infopagina's over de Europese Unie | Europees Parlement (europa.eu)
[11] Een paar voorbeelden van honderden voorbeelden: de
pleziervaart zwaar belasten, het autorijden duurder en het laten staan
goedkoper maken, 0% BTW op verse groenten en fruit, 0% BTW op (elektrische)
fietsen, steps, afschaffing tankkaarten, ... , graduele BTW volgens gewicht en verbruik van auto’s, een
vliegtaks, gratis openbaar vervoer tijdens weekends gecombineerd met een
zondagstaks op autorijden, taks op vrijetijdspaarden, .....
[12] Een paar voorbeelden van honderden voorbeelden:
uitdoofscenario voor het gebruik van
aluminiumfolie als verpakkingsmateriaal, minder mengvormen bij verpakking,
..... , De
10 belangrijkste klimaatmaatregelen voor de Vlaamse overheid | Bond Beter
Leefmilieu , Hoe
kunt u uw stad of gemeente klimaatbestendig inrichten? | Vlaanderen.be ,
[13] Overstromingen
in Europa in juli 2021 - Wikipedia , 2023 was
warm en nat, en telde dubbel zoveel tropische dagen | VRT NWS: nieuws
[16] Drie
kwart volwassenen bezorgd over gevolgen klimaatverandering | CBS , Bezorgdheid
over klimaat wijdverbreid onder jongeren (nationalgeographic.nl) , 75%
van de Belgen meent dat zij zich meer zorgen maken over de klimaatnoodtoestand
dan de Belgische regering (eib.org).
[17] Internationaal
onderzoek: Nederlanders minst bereid tot nemen klimaatmaatregelen - Joop -
BNNVARA
Geen opmerkingen:
Een reactie posten